ZAMİRLER
(ADILLAR)
Kişi, soru, belirsizlik ve gösterme kavramı taşıyarak adın
yerine kullanılan sözcüklere "zamir" denir.
Ad
kökenli oldukları için ismin aldıkları tüm ekleri alırlar.
1-Kişi
Zamirleri :
Ben, sen, o, biz, siz, onlar
Dikkat
:
Türkçe’de kelimelerin kökü ek aldıklarında değişime uğramaz ancak kişi
zamirlerinden “ben ve sen” ismin “-a” halinde “bana, sana”
olurlar.
2-İşaret
Zamirleri :
Bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar
3-Soru
Zamirleri
: “Kim – ne “(kim, ne, nereye, kaçı, hangisi)
4-Belgisiz Zamirler : Bazısı, bazıları, kimisi, çoğu, hiçbiri…
5-İlgi
Zamirleri :
“-ki” ( Benimki, onunki…)
Dikkat
:
“Kendi” sözcüğü de “dönüşlülük zamiri” olarak kullanılabilir ve adın aldığı ekleri alır.
Kendime ait bir dükkanım var.
Sıfatların
Adıllaştırılması (Zamirleştirilmesi)
O
kitap henüz gelmedi. (İşaret
sıfatı)
O
henüz gelmedi. (“o” sözcüğü kitabın yerine kullanılan
zamirdir.)
Boşlukları
uygun zamir veya sıfatı yazınız.
Ben
yarın
gelmiyorum.
O (işaret sıfatı)
O kitap
geldi.
Ben (kişi zamiri)
…öğrencide
iş var.
-ki, -ki
…çalışmıyor.
kaçıncı
Benim…,senin…nden
daha renkli
Bu
…dişleri
var.
Tertemiz
…sabah
geç kalıyor.
bazılarını
Çarşaflar………
bembeyaz
Annem……çöpe
atmış
kimileri
…gözleriyle
ağlıyor.
onlar
…lira
yeter mi hiç?
ufacık
…sınıftasın?
biner
ZAMİRLER
(ADILLAR)
KİŞİ
ZAMİRLERİ :
TEKİL
|
ÇOĞUL
|
|
Söz
söyleyen
|
Ben
|
Biz
|
Söz
söylenen
|
Sen
|
Siz
|
Kendisinden
söz edilen
|
O
|
Onlar
|
DİKKAT!
1. Kişi zamirleri hâl eklerini alırlar.(yalın , -i , -e ,-de
, -den )
Bize,
bana, beni, bende, benden...........
2. Kişi zamirleri ad tamlamalarında tamlayan olurlar.
Benim
kitabım, senin okulun, onun defteri............
3. Kendi sözcüğü de kişi zamiri sayılır: Yurdun her köşesini
kendi evimiz, kendi evimizdeki her şey gibi benimsemek lâzımdır.
4.
Kendi kelimesi ad tamlamalarında tamlayan olarak kullanılır.
Kendi
işim, kendi işi, kendi işimiz.............
5. Adın –e halinde
kişi zamirleri farklı biçimlere girerler: Bana, sana, ona
6. Kişi zamirleriyle yapılan tamlamalarda bazen tamlanan
sonundaki ekler söylenmez.Benim kalemim ®
benim kalem.Yalnız 3.tekil ve çoğul Kişi zamirleriyle yapılan
tamlamalarda tamlanan eki kaldırılamaz.Onun kalem,onların okul denemez.
İŞARET
ZAMİRLERİ :
İşaret edilen adın yerine
kullanılan zamirlere denir. İşaret zamirleri bu,şu,o;bunlar,şunlar,onlar.
Bu sözcükler aynı zamanda işaret sıfatıdır.İşaret sıfatıyla yapılan
tamlamada ad düşünce, sıfatlıktan çıkar ve zamir olur.
Bu
kitap güzeldir:sıfat
Bu güzeldir:zamir
O
okul yeni açıldı:sıfat
O,yeni
açıldı:zamir
İşaret sıfatlarıyla
varlık işaret edilir, addan önce gelir.İşaret zamirlerinde ise varlıkların söz söyleyene göre yakın,
ötede veya uzakta oldukları belirtilmiş olur,
Kuş belli ki onun elinden yem yemeğe alışmış, gagasını uzatıyor.Çocuk bundan
istifade ederek onu tutmak
istiyor.
Birinci cümledeki “o” çocuğun adının yerini tuttuğu için
kişi zamiri.İkinci cümledeki “o” ise kuş isminin yerini işaret
ederek tuttuğundan işaret zamiridir. “Bundan” sözcüğü ise “kuşun
eylemi” yerine geçtiğinden işaret zamiridir.
İşaret zamirleri hâl eklerini alırlar ve ad tamlamalarında
tamlayan olurlar.
“Bunun
yerine sen gel.” “Onun bıraktığı
yerden başlamalı.” “Bana sor.”
BELGİSİZ
ZAMİRLER :
Sayıca
belirsizlik
bildiren zamirlere denir.Belgisiz zamirlerin en çok kullanılanları şunlardır:
Bazısı , biri , birçoğu , birisi , çoğu , başkası , pek çoğu ,
her biri , diğeri , birkaçı, hiçbiri,hiçbirisi , kimse , hepsi , kimi
, böylesi , birtakımı , herhangi biri , öbürü , ötekisi , kimi ,
kimisi , topu , bütünü , tümü , başkaları , filân , falan , öylesi
, şöylesi , herkes , öteki , beriki , birazı , insan , adam , şey ,
her şey ,hepimiz , kimler ...
DİKKAT!
1.
Belgisiz adıllar hem tamlayan hem de tamlanan
olurlar.Fakat daha çok tamlanan olurlar ve bir ad gibi kullanılırlar : Köyün
evleri(nin) hepsi kamıştan, sazdan yapılmıştı.
Tamlayan + Tamlama Eki + Tamlanan = Zincir. İs. Tam.
Yaşlı
köylü , kimse(nin) yüzüne bakamadan söylendi.
Tamlayan +Tamlama Eki +Tamlanan =Belirtili Ad Tamlaması
2. Belgisiz adıllar ad durumu eklerini alırlar : Kimseden
kimseye hayır yok.
Kimsenin
ahı kimsede kalmaz.
3. Belgisiz adılların kimi kez ilgeçlerle kullanıldığı da
olur :Biri gibi , birçoğu gibi , başkası için , adam için , herkes için
, herkes gibi , hepsi için , başkası kadar , adam gibi .
4. Belgisiz adıllar iyelik eklerini alırlar : Annem benim her şeyimdir
.
ÖRNEKLER
:
Güvenilir
köydü ama kimler yoktu ki aralarında.
Öyle
bir konuşuyorlardı ki kimse kimseyi dinlemiyordu.
Her
şeyin
yokluğu yokluktur.
İnsanın
adı çıkacağına
canı çıksın.
Bazıları
hep benim dediğim doğru derler.
Adamın
hiç dostu yokmuş.
Falanla
konuş , filândan uzak dur diyordu.
SORU ZAMİRLERİ :
Soru
sorulan adın yerine geçen eklerdir. Soru yoluyla varlık
ve adların yerini tutarlar. Bu sözcüklerin yanıtı yine bir adıl ya
da addır. Bütün adıllar gibi ad soylu sözcüklerin bütün özelliklerini
taşırlar.Hem tamlayan hem de tamlanan olurlar.İyelik ve ad durumu
eklerini alabilirler.Çoğul eklerini alabilirler.En çok kullanılan soru
adılları şunlardır : Kim , kimi , kimin , kime , kimde , kimden ,ne ,
neyin , neye ,neden , nesi ,kaçı , kaçıncısı , kaçıncıdan , kaçıncı
, kaça , kaçta , kaçtan , kaçıncıya ,
hangisi , hangisine , hangisinde , hangisinden , hangileri ,
hanginiz , ne kadar , neyi , nerede
...
Çiçekleri
kim kopardı ? Burada ne arıyorsun ? Kimdi bu ? Neydi bu ?
DİKKAT!
1. Soru sıfatları soru zamiri olurlar : Hangi ev ?
Hangisini istersin ?
sıfat
zamir
Ne
kadar elma istersiniz ?
Ne kadar istersiniz ?
sıfat
zamir
2. Soru adılları da öteki adıllar gibi ilgeçlerle kullanılır
: ne gibi , kim gibi , kimin gibi , hangisi gibi , kimin kadar , hangisi
kadar , neye göre , kime göre , hangisine göre , kim için ,
kimin için , hangisi için ...
EK
BİÇİMİNDEKİ ZAMİRLER :
İyelik
Zamirleri :
Sonuna eklendikleri adlerin kime,neye,kaçıncı şahsa ait olduğunu
gösteren eklere iyelik zamiri denir.
(Benim)
ev-im
(Bizim) ev-imiz
(Benim) silgi-m
(Bizim)silgi-miz
(Senin)
ev-in
(Sizin) ev-iniz
(Senin) silgi-n
(Sizin) silgi-niz
(Onun)
ev-i
(Onların) ev-leri
(Onun) silgi-si
(Onların) silgi-leri
İlgi
Zamiri :
Tamlayan halindeki adlerle,aynı haldeki zamirlerin sonunda bulunan ve onlarla ilgili bir ismin yerini tutan –ki ekine ilgi zamiri denir. Eklendiği sözcüğe bitişik yazılır.
YALIN
TAMLAYAN HALİNDE
İLGİ ZAMİRİ
Özel Ad :
Orhan
Orhan’ın
Orhan’ınki
Kişi
zamiri : Ben
Benim
Benimki
İşaret
zamiri : Bu
Bunun
Bununki
Ad
: Ev
Evin
Evinki
Zamir “n”si :
Bir
iyelik eki ile bir ad durumu eki arasında bulunan “n” ekine zamir
“n” si denir.
Oku – duk – u – n - u > okuduğunu
Ey.Kökü.
Ey.Ad.
3.t.iy.
Zam.n’si
Bel.ad.dur.eki
Dalışını < dal
- ış
-
ı
- n
-
a
Ey.kökü
Ey.Ad
3.tek.iy.
Zam.n’si
Yön.ad dur.eki
